Diversidade e respecto na aula – A importancia dos nomes

“Tengo la teoría de que deletrear un nombre que suena a extranjero borra temporalmente la capacidad de entender las letras del abecedario español” (Moha Gerehou, Qué hace un negro como tú en un sitio como este. Península, 2021).

O racismo preséntase de formas diversas: algunhas son evidentes e fáciles de identificar, mentres que outras, máis sutís, pasan desapercibidas porque as normalizamos tanto que non as recoñecemos como actos racistas.

A dificultade para pronunciar nomes doutras linguas e culturas é un exemplo de racismo disfrazado de anécdota. Apenas lle damos importancia, minimizámolo , mesmo con humor, sen considerar o impacto real que ten en quen é mal nomeado, especialmente se son menores.

O nome como base de identidade

O nome é o primeiro símbolo de identidade que se nos outorga e, desde que nacemos, diferéncianos dentro do grupo social ao que nos vinculamos. No contexto escolar, a forma en que se  pronuncian ou escriben os nomes do alumnado, inflúe na súa autoestima. Cando as profesoras e os profesores tómanse o tempo de aprender e pronunciar correctamente o nome dos seus estudantes, están a enviar unha mensaxe clara: “véxoche, respéctoche e es importante nesta clase”.

Pola contra, cando se mostra desinterese ou se opta por un nome alternativo (alegando que o orixinal é “difícil de pronunciar”), a nena ou o neno pode percibilo como unha falta de interese na súa identidade, na súa historia ou na súa familia dentro dun espazo que debería ser seguro e respectuoso para a infancia. Isto sucede, por exemplo, con nomes que pertencen a culturas asiáticas, africanas ou árabes, os cales moitas veces téntanse substituír por alcumes que, en lugar de facilitar o vínculo co grupo, restan valor á identidade da persoa.

Memorizar nomes: desgaste ou respecto?

Moitos docentes saben o que é aprender a lista de clase con nomes e apelidos. Ese esforzo por memorizar os nomes de todos os seus estudantes non é só unha formalidade, é unha maneira de construír un ambiente seguro e respectuoso. Na infancia, este xesto marca unha gran diferenza no seu benestar emocional, sobre todo de quen pode sentirse “diferentes” dentro da aula pola súa orixe, idioma ou cultura.

É importante lembrar que o nome é tamén parte dunha herdanza cultural. Ao investir tempo en pronuncialo correctamente, estamos a recoñecer e validando a historia familiar e cultural que representa. Como pedir ao alumnado que respecte a diversidade se os seus referentes educativos non comezan por algo tan básico como respectar os nomes de quen forma parte do grupo de convivencia escolar?

Pequenos xestos que marcan a diferenza

Na infancia, o nome é parte dun proceso de representación de quen somos. Aprender a pronunciar e respectar o nome de cada estudante contribúe a que sintan recoñecida  a súa individualidade, sen caricaturización ou simplificación da súa identidade. O respecto polos nomes, lonxe de ser unha cuestión menor, é parte esencial da construción dun ambiente escolar positivo, no que cada nena e neno pode sentir a seguridade e valoración por parte do grupo.

O papel como docentes pode marcar a diferenza para favorecer un ambiente de convivencia e benestar emocional, ademais de inspirar ao resto de estudantes a mostrar a mesma atención e coidado, promovendo unha cultura de respecto cara aos demais.

En conclusión, non é só cuestión de deletrear ou de pronunciar, é cuestión de respecto, de empatía e da vontade de ver a cada nena e neno na súa individualidade. Na aula, aprender a pronunciar correctamente un nome é unha ferramenta máis para fortalecer a autoestima, a pertenza e o respecto mutuo.